Voor 1874
Het 100-jarig bestaan van de buurt werd in 1982 gevierd. O.a. met het verschijnen van het boek over de historie van de buurt, geschreven door oud-buurtbewoner en stadshistoricus Beno Hofman. Lang werd alleen binnen de wallen en grachten van de stad gebouwd. Pas door de Vestigingswet van 1874 kreeg de stad Groningen toestemming om de vestingwerken te ontmantelen. Tot dan bestond de stad uit het deel binnen de diepenring en wat nu de Hortuswijk heet, met groentetuinen en boomgaarden van "moeskers". Alleen de Moesstraat was voor 1874 al bebouwd, evenals de Weg naar de Rijskampen (leidend naar met struikgewas omzoomd land). De Noorderbegraafplaats stamt van 1827, nadat sinds een ernstige epidemie (29.000 doden!) begraven binnen de wallen verboden werd. Het laatste duidelijk herkenbare overblijfsel uit deze tijd, de "stadsboerderij" aan de Moesstraat, werd in 1996 gesloopt.
Van wallen tot plantsoen
Op de ruimte die vrijkwam door het slechten van de vestingwerken, werd een plantsoen en een haven aangelegd. Opvallend is de met het zand van de wallen opgeworpen "berg", waaraan beide Bergstraten hun naam danken. In de vorm van de vijvers is het vroegere grachtenpatroon te herkennen.
De bouw van de buurt
De aanleg van de Noorderplantsoenbuurt startte in 1880/'81 op initiatief van twee particulieren, die je tegenwoordig projectontwikkelaar zou noemen. Hun plan betrof de beide Bergstraten, de Grachtstraat, de Kleine Grachtstraat en de Noorderdwarsstraat, gevolgd door de Kerklaan. De nrs. 33 en 38 aan de Grachtstraat waren hier de eerste woningen, die nog duidelijk herkenbaar zijn vanwege hun afwijkende positie. De "Weg naar de Rijskampen" werd omgedoopt in Zwarteweg (het toenmalige wegdek had die kleur), terwijl een ander stuk ervan voortaan ook als Grachtstraat door het leven zou gaan. Zij verkochten kavels aan particulieren, bouwbedrijfjes en aan woningbouwvereniging Werkmanslust. Bewoners van het gelijknamige pand, vooral geschoolde arbeiders en lagere ambtenaren, konden eigenaar worden door naast de huur (f1,80/week!) gedurende 20 jaar af te lossen. De gemeente verleende zonder veel omhaal bouwvergunningen, wat bijv. aan de Zwarteweg tot "onhoudbare" toestanden met o.a. de afwatering leidde, met alle gevaren voor de volksgezondheid van dien.
De andere kant van de Kerklaan
Piebe Belgraver*, die zich naderhand hier en elders als een der productiefste bouwers van Groningen ontpopte, kreeg in 1887 na enige aarzeling permissie voor het aanleggen van de Rijskampenstraat. Op initiatief van de architecten Bos en Dopheide ontstonden vervolgens vanaf 1889 de straten ten westen van de Kerklaan. Deze kregen na tussenkomst van rijksarchivaris en raadslid J.A. Feith originelere namen dan B&W hadden voorgesteld. De Selwerderstraat is aangelegd op grond van het vroegere kasteel en klooster Selwert, terwijl de namen Baan- en Kolfstraat teruggrijpen naar de vroegere kolfbanen aldaar. Spoedig daarna volgde de Verlengde Grachtstraat en tenslotte in dit deel van de wijk de Kloosterstaat, waarvan de naam ook verwijst naar het klooster Selwert. In 1909 en 1910 werd na moeizame onderhandelingen met de gemeente het initiatief goedgekeurd om de Tuinbouwstraat, de Akkerstraat en de Koolstraat aan te leggen, waarvan de namen uiteraard de vroegere bestemming van het gebied in herinnering roepen. De hier ook geplande Bessenstraat kwam niet van de grond. Na aanleg van de Tuinbouwdwarsstraat op initiatief van een kapelaan, die hier een scholencomplex wilde laten bouwen en van de Stadhouderslaan in 1930/'31 was de buurt zo'n beetje compleet.
*: verderop meer over Piebe Belgraver
Boek
Het boek uit 1982 is niet meer te krijgen. Wel het in 1997 verschenen 'Groningen ten Noorden van het Noorderplantsoen - Historisch overzicht in foto's en beschrijvingen'. Ook van Beno Hofman.
HET (VERZWEGEN) IMPERIUM VAN PIEBE BELGRAVER
Piebe Belgraver is verantwoordelijk voor veel meer woningbouw in onze buurt. Stadshistoricus Beno Hofman, ooit woonachtig in de Noorderplantsoenbuurt en bestuurslid van het toenmalige 'buurtcomité', besteedde aandacht aan hem in een aflevering van Beno's Stad op OOG-TV in maart 2003.
Ook Douwe-Anne Walsma, voormalig projectontwikkelaar en schilder, deed onderzoek maar Piebe Belgraver. Hij woont op een prachtig plek aan de Reitdiepskade met uitzicht op het pand met de naam Hoek van Ameland aan de andere kant van het water, ook gebouwd door Piebe Belgraver. De huidige bewoners van het pand vroegen hem voor een boek over dat huis een bijdrage over Piebe Belgraver te schrijven .
